Блог Евгения Головаш

http://www.grwar.ru/library/Balanin-Vileyka/index.html

Вілейка на другім месцы у топе-15 гарадоў, дзе ў XIX стагоддзі было найбольш беларускай мовы

Старая Вілейка. Фота Radzima.org.

Першы паўнавартасны перапіс насельніцтва на тэрыторыі Расійскай імперыі правялі ў 1897 годзе.

Паводле падлікаў, на тэрыторыі Беларусі тады жылі 6,67 мільёна чалавек. Адно з пытанняў датычылася роднай мовы. І тыя, хто назваў беларускую, складалі абсалютную большасць амаль паўсюль.

А ў Вілейскім уездзе лічба даходзіла да 87%.

Статыстыка вялася па губерніях, уездах, а таксама гарадах.

Прааналізаваўшы гэтыя лічбы, склалі рэйтынг "самых беларускамоўных" гарадоў.

Варта ўдакладніць, што ў сілу гістарычных перадумоваў у многіх гарадах большасць складалі габрэі.

Аднак гэта не ўводзіць у зман, бо ў гарадах жыў толькі кожны сёмы чалавек.

Вілейка ў топе-15 аказалася на другім месцы. Тут беларускую мову роднай назвалі 52,6% гараджан. Астатнія працэнты размеркаваліся так: 37, 2% – яўрэйская мова. І толькі 6,1% – руская.

У 1897 ў Вілейцы жыло 3560 чалавек.

Автор: паводле артыкула выдання "Наша Нiва"
Источник: "РэгIянальная газета" http://www.rh.by/by/423/70/16629/

1907 год: як першы цягнік паехаў з Вілейкі ў Маладзечна

Фота забяспечанае Вольгай Коласавай.

110 год таму праз Вілейку пралягла Сядлецка-Пецярбургская чыгунка, пабудаваны вакзал. 1 студзеня 1907 года ў павятовым горадзе Вілейка адбылося ўрачыстае адкрыццё чыгуначнай станцыі. У гэты дзень паравоз з некалькімі вагонамі даў пранізлівы гудок і зрабіў тут прыпынак.

Уздоўж усяго перона стаяў вялікі натоўп – гараджане і сяляне навакольных вёсак, дзеці абляпілі дрэвы, а наперадзе – павятовае начальства. Іграў духавы аркестр. У цэрквах, Свята-Марыінскай і Свята-Георгіеўскай, з такога выпадку былі наладжаныя святочныя малебны. Усе з вялікай радасцю і нецярпеннем чакалі першы пасажырскі цягнік. Пастаяўшы некалькі хвілін, цягнік мякка-мякка крануўся ў напрамку Маладзечна да станцыі Сядлец.

Пачыналася новая старонка ў гісторыі горада і жыцці віляйчан.

Канец XIX – пачатак XX стагоддзя былі часам, калі ў свеце навісла пагроза сусветнай вайны, якая ў выніку і пачалася летам 1914 года. Упершыню ідэя будаўніцтва чыгуначнай лініі Балагое – Полацк – Сядлец была абгаворана падчас сустрэчы кіраўніцтва генеральных штабоў Расіі і Францыі ў лютым 1901 года. 5 лютага 1902 года быў зацверджаны канчатковы маршрут будучай лініі.

На ўчастку ад Балагое да Полацка яна амаль поўнасцю праходзіла па неабжытых тэрыторыях густых лясоў. Кіраўніком будаўнічых работ на гэтым участку (450 вёрст) быў прызначаны Аляксандр Рыжоў, які дэталёва даследаваў мясціны, па якіх мелася прайсці чыгунка. Участкам Полацк – Сядлец (590 вёрст) кіраваў Уладзімір Цімафееў-Расоўскі.

Згодна з зацверджаным у першы дзень сакавіка 1902 года Палажэннем, чыгунка Балагое – Сядлец павінна была цалкам задавальняць патрэбы Ваеннага ведамства. На ўсім сваім працягу яна павінна была мець пад два пуці апоры мастоў і земляное палатно, на выпадак рэзкага павялічэння транспартных патокаў.

Былі запланаваныя дадатковыя пуці і стрэлкі, цёплыя баракі для салдат, стайні з вадой для коней, пагрузачныя пляцоўкі, пункты харчавання і лазні на станцыях III класа.

Рэгулярны рух па чыгунцы адкрыўся ў студзені 1907 года. Чыгунка прайшла праз Полацк, Вілейку, Маладзечна, Ліду, Масты, з адгалінаваннем ад Мастоў у бок Гродна.

Жывая нязменная гісторыя Вілейкі – чыгуначны вакзал, адзін з самых старых будынкаў горада, быў пабудаваны ў 1906 годзе. Вакзалы на той час узводзілі па некалькіх тыпавых праектах і ў адзіным архітэктурным стылі.





Вакзал у Вілейцы часоў першай сусветнай вайны.



Па ступені аснашчанасці і стратэгічнай значнасці станцыі падзяляліся на класы. Станцыя ў Вілейцы не мела дэпо, таму адносілася да III класа. Усе вакзалы, або, як раней іх называлі, пасажырскія будынкі на буйных, асноўных станцыях III класа на лініі Балагое – Полацк – Сядлец, узводзіліся з цэглы і былі пабудаваныя да 1907 года. Многія з іх захаваліся да нашых дзён і маюць знешняе падабенства.

Станцыя Вілейка ўяўляла сабой цэласны архітэктурны ансамбль: вакзал з буфетам плошчай 75,03 кв. сажні, пасажырская платформа, воданапорная вежа, службовыя і гаспадарчыя збудаванні. Пры набліжэнні да станцыі, першай вачам адкрываўся верх воданапорнай вежы, або як тады ў дакументах “водоёмное здание”.

Такія вежы будаваліся праз 20 кіламетраў, бо прыкладна такую адлегласць мог прайсці паравоз без дазапраўкі вадой. У вялізны бак ваду напампоўвалі з Віліі. Недалёка ад берага знаходзілася помпавая станцыя, гэты прыгожы будынак з чырвонай цэглы, ажурнымі арнаментамі і ліштвай захаваўся да нашых дзён.

Пасля вызвалення Вілейкі ў верасні 1915 года на чыгуначнай станцыі адбыліся дзве важныя падзеі, у якіх прынялі ўдзел прадстаўнікі дынастыі Раманавых. 28 верасня вялікі князь Георгій Міхайлавіч Раманаў ад імя Вярхоўнага Галоўнакамандуючага Рускай Імператарскай Арміі ўручаў узнагароды салдатам, якія вызначыліся ў баях.





23 снежня 1915 года ў чаканні прыезду імператара Мікалая ІІ.



А 23 снежня для агляду войск 2-й арміі Заходняга фронту сюды прыбыў і сам Імператар Мікалай II: ”…Раніцай цягнік прайшоў Маладзечна і ў палове 10 гадзіны спыніўся ў Вілейцы. Тут знаходзіўся камандуючы 2-й арміяй і ганаровы каравул ад 113-га пяхотнага Старарускага палка. Надвор’е стаяла цёплае, і нават сонца выглянула на гадзіны паўтары. Навокал былі бачныя акопы, магілы і іншыя сляды вераснёўскіх баёў…”, – занатаваў імператар у сваім дзённіку.

Час, падзеі і людзі ўнеслі свае карэктывы, змяніўшы знешняе аблічча будынка вакзала і воданапорнай вежы. У 1920-30-я гады, калі тэрыторыя Вілейшчыны, як і ўсёй Заходняй Беларусі, уваходзіла ў склад Польшчы, будынак чыгуначнага вакзала быў значна перабудаваны. З’явіўся другі паверх, або мансардныя памяшканні, дзе доўгі час жылі службоўцы чыгункі. Над галоўнымі ўваходамі з’явіліся стылізаваныя атыкі. Зніклі вокны ў тарцах, саступіўшы месца дзвярам.

У такім выглядзе вакзал захаваўся да нашых дзён.

Сёння ў будынку вакзала знаходзіцца каса, дзве залы для чакання, службовыя памяшканні.

Пракладка чыгункі ў той час праз тое ці іншае мястэчка вельмі часта карэнным чынам мяняла яго лёс, станавілася моцным штуршком для паскарэння эканамічнага развіцця самога горада і прылеглай тэрыторыі.

Пасля будаўніцтва чыгункі Вілейка стала імкліва расці. Чыгунка паспрыяла ажыўленню гандлю, развіццю прамысловых прадпрыемстваў і рамёстваў, з’явіліся новыя прафесіі і рабочыя месцы, што ў сваю чаргу прывяло да росту насельніцтва. І яшчэ. З гэтага вакзала пачыналася падарожжа ў вялікае жыццё віляйчан.

Автор: старший научный сотрудник Вилейского краеведческого музея, Ольга Колосова
Источник: "Рэгiянальная газета" http://www.rh.by/by/421/70/16476/

Недавно была у отца и заинтересовалась его вырезками из "Региональной газеты". Кое- чем вот решила поделиться.

Гісторыя вілейскіх вясковых могілак. Што цяпер там, дзе хавалі байцоў і ахвяр Першай сусветнай вайны

Фота забяспечана Вольгай Коласавай.

Некалі віляйчан хавалі на могілках, якія знаходзіліся на месцы сённяшняй плошчы Свабоды, там, дзе стаяла ўніяцкая Свята-Троіцкая царква. Калі там не стала хапаць месца, людзей пачалі хаваць за рысай горада, у залежнасці ад выравызнання.

З часам у горадзе ўтварылася трое могілак: праваслаўныя, каталіцкія і яўрэйскія. Праваслаўных сталі хаваць на месцы сённяшніх цэнтральных могілак, што месцяцца па вуліцы 1 Мая.

Пахаванні салдат, якія загінулі падчас бою за Вілейку ў 1915 годзе
У верасні 1915 года падчас бою за Вілейку загінула шмат салдат. Іх хавалі за гарадскімі праваслаўнымі могілкамі. Па дакументах Расійскага дзяржаўнага ваенна-гістарычнага архіва (РДВГА) і Нацыянальнага гістарычнага архіва Беларусі яны сталі вядомыя, як Вілейскія вайсковыя могілкі за турмой, Вілейскія вайсковыя брацкія могілкі, Вайсковыя могілкі ў горадзе Вілейка па вуліцы Нароцкай (цяпер 1 Мая).

Першымі пахавалі салдат і афіцэраў, якія загінулі ў баях за вызваленне горада і станцыі Вілейка. Пазней тут сталі хаваць і памерлых ад ран і хвароб у шпіталях і лазарэтах, размешчаных у Вілейцы.

У 1917 годзе на могілках была пабудаваная драўляная царква Адсячэння галавы Іаана Прадцечы. Яна была прыпісаная да Свята-Марыінскага храма.

Дакладную колькасць пахаваных салдат на вайсковых брацкіх могілках устанавіць не ўяўляецца магчымым. Можна сцвярджаць, што не менш за 500 чалавек. На архіўных схемах РДВГА 1916 года бачна, што на ваенных вайсковых могілках было восем радоў, у радзе – каля 60-70 магіл. Магілы былі як адзіночныя, так і брацкія.

Вось што напісана ў архіўнай выпісцы: “Радавы прадуктовага транспарту 20-га армейскага корпуса Белкін Герасім Дзмітрыевіч быў пахаваны 2 жніўня 1916 года ў брацкую магілу (пахаваныя тры чалавекі) у 7 радзе, магіла №62, калі лічыць з поўначы на поўдзень, а з поўдня на поўнач – №5”.

Дзякуючы архіўным дакументам давялося ўстанавіць прозвішчы каля 300 чалавек, пахаваных на вайсковых брацкіх могілках. А таксама, якія шпіталі і лазарэты знаходзіліся ў Вілейцы, якія вайсковыя часці і падраздзяленні вялі тут баі, пра прымяненне авіяцыі і хімічнай зброі.





Верасень 1915 года. Бой за Вілейку вачыма нямецкага мастака. Фота забяспечана Вольгай Коласавай.



Над салдатамі ляжаць мясцовыя жыхары
Падчас савецка-польскай вайны 1919-1920 гадоў на вілейскай зямлі загінула шмат польскіх салдат, якіх пахавалі за брацкімі вайсковымі могілкамі. На плошчы 45х50 метраў утварыўся ўчастак польскіх ваенных могілкаў, на якіх пахаваныя 234 чалавекі. Магілы захаваліся да нашых дзён.

На жаль, магілы рускіх салдат, якія загінулі ў баях за Вілейку ў верасні 1915 года, а таксама памерлых ад ран і хвароб, не захаваліся.

Спачатку была разабраная драўляная царква Іаана Прадцечы, якая стаяла на тэрыторыі вайсковых брацкіх могілак. У студзені 1939 года дах царквы праваліўся з-за вялікай колькасці снегу, яе стан стаў пагражаць бяспецы людзей. У 1950-я гады на тэрыторыі вайсковых могілак былі перапахаваныя астанкі вайскоўцаў Чырвонай Арміі і партызан, якія загінулі пры вызваленні Вілейкі ў ліпені 1944 года.

У 1960-1990 гадах зверху па вайсковых пахаваннях Першай сусветнай вайны былі пахаваныя памерлыя жыхары Вілейкі. Астанкі салдат так і ляжаць на тэрыторыі могілак знізу.

Да нашага часу захавалася толькі магіла Фёдара Кандрацьевіча Альфера, які загінуў у гады Першай сусветнай вайны. Ён быў прапаршчыкам 266-га пяхотнага Парэчанскага палка. Нарадзіўся ў Вілейцы 5 чэрвеня 1893 года. Загінуў у баі 1 красавіка 1916 года ў раёне возера Нарач. Яго цела было дастаўленае на радзіму і пахаванае на Вілейскіх гарадскіх могілках.

Храм-помнік у імя Мікалая Цудатворца
Яшчэ ў жніўні 1915 года свяціцель Ціхан, патрыярх Маскоўскі і ўсяе Русі, які ў 1914-1917 гадах быў архіепіскапам Літоўскім і Віленскім, выказаў ідэю пабудовы ў Вілейцы храма-помніка ў імя свяціцеля Мікалая Цудатворца – як памяць пра рускіх воінаў, якія загінулі ў Першую сусветную вайну.

У першую гадавіну вызвалення Вілейкі, 11 верасня 1916 года, на царкоўнай зямлі, на месцы меркаванай пабудовы храма-помніка, была асвечаная драўляная Свята-Мікалаеўская капліца, узведзеная клопатамі 396-га палявога шпіталя.

Са згоды Уладыкі пры царкве быў сфарміраваны будаўнічы камітэт, старшынёй якога быў прызначаны прадвадзіцель дваранства Вілейскага павета Аляксей Бараздзін.





Вываз цела штабс-капітана Падбела на станцыю Вілейка пасля адпявання. 1917 год. Фота забяспечана Вольгай Коласавай.



Ахвяраванні на храм
18 лістапада 1916 года яго высокапраасвяшчэнства даў дазвол на правядзенне збору ахвяраванняў на храм у межах Літоўскай епархіі. У хуткім часе паступілі і першыя ахвяраванні: ад невядомага вайсковага чына – адзін рубель і ад вілейскай мяшчанкі Агафіі Барташэвіч – 30 рублёў.

Наступіў новы, 1917 год. У лютым адбыўся дзяржаўны пераварот, у кастрычніку – яшчэ адзін. Расійская імперыя спыніла сваё існаванне. Армія распалася.

Апошнія ахвяраванні на храм па падпісных лістах паступілі ў верасні 1917 года. 6 снежня 1917 года будаўнічы камітэт падвёў вынікі работы за год. У дакладзе часовага выканальніка абавязкаў казначэя камітэта святара Вілейскай Свята-Марыінскай царквы Віктара Краскоўскага гаварылася, што ад 6 снежня 1916 года і да 6 снежня 1917 года па грашовых кнігах камітэта запісаны прыход наяўнага капіталу: па ашчаднай кніжцы за №442/242 – пяць тысяч 100 рублёў ваеннай пазыкі і пазыкі Свабоды і наяўнымі па ашчаднай кніжцы за №1800-2560/242 – 1 064 рублі 30 капеек.

У другім паўгоддзі гэтага года (ад 6 чэрвеня да 6 снежня) паступілі больш буйныя ахвяраванні: ад афіцэраў 23-га Каўказскага стралковага палка – 54 рублі 33 капейкі, ад афіцэраў і салдат 28 артылерыйскай брыгады – 42 рублі, ад афіцэраў 723-га пяхотнага палка – 62 рублі, ад 532-га пяхотнага палка – 189 рублёў 51 капейка, ад розных палкоў і часцей штаба 133-й пяхотнай дывізіі – 415 рублёў 95 капеек, ад афіцэраў 1 Таманскага казацкага палка – 28 рублёў 58 капеек, ад афіцэраў 1-га Фінляндскага стралковага палка – 45 рублёў, ад афіцэраў 536-га пяхотнага Яфрэмаўскага палка – 67 рублёў 20 капеек, ад афіцэраў 543-га Гарадоцкага палка – 90 рублёў 18 капеек, ад салдат 548-га пяхотнага Чугуеўскага палка – 27 рублёў 28 капеек, ад воінскіх чыноў 112-га пяхотнага Уральскага палка – 103 рублі 50 капеек.

Праз тры гады, 6 лютага 1921 года, святар Віктар Краскоўскі зрабіў апошні запіс у кнізе пратаколаў: “...пакінуць усе дакументы будаўнічага камітэта з сабранымі сумамі на захоўванне ў Свята-Марыінскім храме горада Вілейкі”.

Брацкія могілкі сцерлі з зямлі
У сакавіку 1921 года, пасля заканчэння савецка-польскай вайны, Вілейка апынулася ў межах Рэчы Паспалітай. Польская ўлада не была заклапочаная, каб захаваць памяць пра рускіх воінаў, гэтак жа, як і савецкая ўлада, якая прыйшла ў 1939 годзе. Вайсковыя брацкія могілкі сцерлі з зямлі. Не засталося ніякіх слядоў і ад царквы Адсячэння галавы Іаана Прадцечы, пабудаванай на могілках у 1917 годзе, а таксама ад Свята-Мікалаеўскай капліцы, узведзенай ў 1916 годзе на месцы меркаванай пабудовы храма-помніка.

Аднак захаваліся не толькі дакументы будаўнічага камітэта, пакінутыя на захоўванне ў Свята-Марыінскім храме, але і натхняльныя радкі, прадыктаваныя любоўю, што Вілейка ўпрыгожыцца новым храмам-помнікам, які будзе наглядным сведчаннем гераізму рускіх воінаў.

Прайшло 100 гадоў пасля вайны. І ўжо сёння пры ўваходзе на вілейскія гарадскія могілкі па вуліцы 1 Мая ўзведзеная капліца-помнік у памяць герояў і ахвяр Першай сусветнай вайны.

Да яе ўзвядзення спрычыніліся такія нераўнадушныя людзі, як Віктар Буры, Анатоль Капцюг – архітэктары; Аляксандр Праснякоў – дырэктар фонду Першай сусветнай вайны “Крокі” і ваенны кансультант. Мастаком праекта стаў вядомы беларускі мастак Барыс Цітовіч, які на працягу многіх гадоў узнаўляе памяць далёкай і не заслужана забытай вайны.

Автор: старший научный сотрудник Вилейского краеведческого музея, Ольга Колосова
Источник: "Рэгiянальная газета" http://www.rh.by/by/352/70/12697/

100 год таму: бой за Вілейку ў 1915 годзе

Ваенныя дзеянні на тэрыторыі Беларусі разгарнуліся ў жніўні 1915 года. Трэцяга верасня германскія войскі ўварваліся ў Вілейку. Шэсць дзён яны гаспадарылі на занятай тэрыторыі.

Вярхоўнае камандаванне Германіі планавала выйсці на Маскоўскі напрамак і прасунуцца ўглыб Расіі. Але цяжкія баі на фронце Вільня-Смаргонь, удалая абарона важнага для фронту чыгуначнага вузла станцыі Маладзечна стрымлівалі наступленне.

Пасля баёў у раёне Маладзечна войскі 27-га корпуса пад камандаваннем 45-й пяхотнай дывізіі генерал-маёра Паўла Нікалаева, штаб якога месціўся ў засценку Цна, атрымалі загад наступаць на Вілейку з боку Паняцічаў-Гліннага-Даманова.

Пачатак аперацыі
Аперацыя па вызваленні Вілейкі пачалася 9 (22) верасня 1915 года ў 16:00, ішла каля чатырох гадзін наступнага дня і паспяхова завяршылася ўзяццем вёсак Малмыгі, Халопы, Чарнахвостава і Воўкаўшчына.

Камандзір 27-га армейскага корпуса генерал ад інфантэрыі Дзмітры Баланін, які дэталёва прааналізаваў Вілейскую аперацыю і апісаў яе ў нарысе “Вілейка. Бой 10 верасня 1915 года (23 верасня па н.ст)”, апублікаваным у часопісе “Ваенны зборнік”, падкрэсліваў:

“...у Вілейцы рускім супрацьстаялі большай часткай адборныя, натхнёныя папярэднімі перамогамі войскі праціўніка. Бой яны вялі з вялікай мужнасцю і ўпартасцю. І нашы невялікія сілы мелі рашучы поспех дзякуючы, галоўным чынам, перавазе ў артылерыі, якая сваімі ўмелымі дзеяннямі аказала неацэнную паслугу геройскай пяхоце, слабай лікам, але моцнай духам”.

Агульнае кіраўніцтва па вызваленні горада ўзяў на сябе начальнік 45-й пяхотнай дывізіі генерал-лейтэнант Павел Нікалаеў.

Ён выдзеліў у састаў штурмавой групы 179-ы пяхотны Віндаўскі і 304-ы пяхотны Ноўгарад-Северскі палкі, 5-ю батарэю 45-й артылерыйскай брыгады, 3-ю батарэю 76-й артылерыйскай брыгады і дзве батарэі Івангародскага цяжкага артдывізіёна.

Бітва за чыгуначны мост праз Вілію
Пасля энергічнай артпадрыхтоўкі рота 304-га пяхотнага Ноўгарад-Северскага палка пад камандаваннем падпалкоўніка К.-П.Буткевіча адкрыла кулямётны агонь па немцах, якія абаранялі чыгуначны мост праз Вілію. Восем салдат непрыкметна перабраліся на паўночны бераг, кінуліся ў штыкі на заставу праціўніка, разбілі яе і захапілі шэсць палонных.

Скарыстаўшыся замяшаннем немцаў, адна з рот 304-га палка хутка фарсіравала Вілію ўброд. Да месца пераправы падцягнуўся 1-ы батальён 180-га пяхотнага Віндаўскага палка (камандаваў штабс-капітан Георг Разенфельд), і да 21 гадзіны фарсіраванне ракі паспяхова завяршылася.

Аднак на паўночным беразе пяхота наткнулася на некалькі рукавоў Віліі, што затрымала рух. Усю ноч ноўгарад-северцы і віндаўцы перапраўляліся праз водныя перашкоды і на світанні паспелі зблізіцца на 300 крокаў з праціўнікам, які заняў вышыні на паўднёвым захадзе горада.





Пераправа рускай артылерыі па пантонным мосце праз Вілію ля вёскі Даманова. 12 верасня 1915 года.



Падпалкоўнік Грыгорый Фрост
Да раніцы 10 (23) верасня ўся руская артылерыя, сабраная пад Вілейкай, была аб’яднаная пад камандаваннем генерал-маёра М. Андрэева. А 180-ы пяхотны Віндаўскі і 304-ы пяхотны Ноўгарад-Северскі палкі ўзначальваў камандзір віндаўцаў 41-гадовы падпалкоўнік Грыгорый Фрост.

Пагоны палкоўніка надзеў пасля вызвалення Вілейкі. Высокім загадам узнагароджаны ордэнам Святога Георгія 4-й ступені.

Генерал-лейтэнант Павел Нікалаеў паставіў перад Грыгорыем Фростам задачу авалодаць Вілейкай да 10 раніцы. Першымі кінуліся ў атаку віндаўцы, іх падтрымалі ноўгарад-северцы. Нягледзячы на моцны агонь праціўніка, пехацінцы ў штыкавым баі ўзялі вышыні на паўднёвым захадзе Вілейкі.

Камандзірам групы войск аддалі загад: другому батальёну віндаўцаў атакаваць Вілейку з поўдня, першаму – з паўднёвага захаду, а чацвертаму палку – з захаду, з ахопам праціўніка з паўночна-заходняга боку. Пасля ўраганнага артылерыйскага агню на паўднёва-заходняй ускраіне Вілейкі ў 4:30 палкоўнік Фрост загадаў штурмаваць горад.

Роты Віндаўскага і 8-я рота Вендзенскага палкоў рванулі наперад і праз некалькі хвілін ускраіна Вілейкі была ў руках рускіх. Збіты з пазіцыі, праціўнік адышоў унутр горада, чапляючыся за кожны дом. Завязаўся жорсткі штыкавы бой больш за 15 хвілін. Немцы не змаглі спыніць наступленне і пакінулі горад.

Геройскі подзвіг Максімава
Геройскі подзвіг здзейсніў камандзір роты віндаўцаў прапаршчык Сяргей Максімаў. Адным з першых ён разам з васьмю салдатамі хутка вырваўся на паўночную ўскраіну Вілейкі, дзе ўбачыў нямецкую гаўбічную батарэю, з якой не спыняўся агонь, і кінуўся да яе. Спробы немцаў адбіць батарэю скончыліся правалам, бо групе Максімава спешна прыйшла падмога. Высокім загадам узнагароджаны ордэнам Святога Георгія 4-й ступені.

Вызначыўся і першы батальён віндаўцаў, які вёў упарты крывавы бой за станцыю Вілейка. Двойчы яна пераходзіла з рук у рукі і ўрэшце засталася за рускімі. Капітан камандзіра 1-га батальёна Віндаўскага палка Георг Разенфельд высокім загадам быў узнагароджаны ордэнам Святога Георгія 4-й ступені.

Каля чатырох гадзін дня, пасля таго, як часці 18-й дывізіі ўзялі вёску Малмыгі, 179-й пяхотны Усць-Дзвінскі полк, камандзір палкоўнік Іван Дацэнка кінуўся ў атаку на вёску Халопы, штыкамі выбіў адтуль немцаў і, пераследуючы іх, захапіў вёскі Чарнахвостава і Воўкаўшчыну. Пасля вызвалення Вілейкі і іншых населеных пунктаў рускія часці прыступілі да замацавання занятых пазіцый у разведцы.

Поспехі і страты
У баі за Вілейку захапілі 4-гарматная гаўбічная батарэя, 4 перадкі, 3 зарадныя скрыні, 3 кулямёты, каля 200 палонных і значныя запасы. Палонных было нямнога, бо бой на вуліцах Вілейкі быў вельмі жорсткі, і шмат германцаў перакололі штыкамі. Па паказаннях палонных, нямногім салдатам 171-га нямецкага палка ўдалося вырвацца з Вілейкі жывымі.

Страты рускіх склалі: 14 афіцэраў, з іх чацвёра забітых, 1127 ніжніх чыноў, у ліку якіх 211 забітых і 87 прапалі без вестак – больш за 20% змагальнікаў з сямі батальёнаў і шасці батарэй.

Аперацыя па вызваленні Вілейкі стала адной з самых значных наступальных бітваў рускай арміі на беларускай зямлі падчас вайны 1914-1918 гадоў. У гонар гэтага бою ў лістападзе 1916 года назвалі новы полк рускай арміі – 748-ы пяхотны Вілейскі.





Афіцэры, салдаты, ганаровы каравул 113-га пяхотнага Старарускага палка на пероне станцыі Вілейка ў чаканні прыбыцця імператарскага цягніка. 23 снежня 1915 года.



Узнагароды
Кіраўніку аперацыі расійскіх войск па вызваленні Вілейкі Паўлу Нікалаеву за поспех у Вілейскай наступальнай аперацыі прысвоілі званне генерал-лейтэнанта. Ён ўзнагароджаны ордэнам Святога Станіслава 1-й ступені.

Высокімі ўзнагародамі адзначылі многіх афіцэраў і салдат. 15 афіцэраў, якія здзейснілі подзвіг на Вілейшчыне, сталі кавалерамі ордэна Святога Георгія 4-й ступені, 19 – кавалерамі Георгіеўскай зброі, 42 ніжнія чыны ўзнагароджаныя Георгіеўскімі крыжамі розных ступеняў.

Вызваленнем Вілейкі быў закладзены трывалы падмурак для ліквідацыі Свянцянскага прарыву, на які немцы ўскладалі вялікія надзеі. Гэта была апошняя аперацыя манеўранага перыяду на руска-германскім фронце, пасля якой абодва бакі перайшлі да пазіцыйнай вайны.

У пярэдадзень Нараджэння Хрыстова, 23 снежня 1915 года, Вярхоўны галоўнакамандуючы рускай арміі імператар Мікалай 2 наведаў Вілейку. У загадзе да арміі і флоту ён напісаў:

“Нядаўна я вітаў некаторыя палкі на праслаўленых вераснёскімі баямі палях Маладзечна і Вілейкі. Я сэрцам адчуваў гарачае імкненне і гатоўнасць усіх і кожнага да канца выканаць свой святы доўг – абароны Радзімы”.

Автор: старший научный сотрудник Вилейского краеведческого музея, Ольга Колосова
Источник: "Рэгiянальная гезета" http://www.rh.by/by/351/70/12641/

Благодаря malco у меня начинает вырисовываться вторая ветвь. Шилко - девичья фамилия моей пробабки Степаниды Григорьевны. Теперь я знаю,что у них в семье было как минимум 9 детей. Были же раньше семьи, интересно как жить в таких семьях, ругались ли они, ссорились ли. Наверное,тяжело жить таким колхозом.
Еще я знаю,что две сестры моей пробабки во время Столыпинской реформы уехали в Сибирь. Можно будет и там поискать.
В общем, поле для деятельности большое!!!

Вот оно древо первое. Оно, конечно, совсем еще сырое, но уж очень захотелось похвастаться. Потом буду с ним работать и редактировать, главное начало положено

Да, процесс пошел. По крайней мере, вырисовывается ветвь Киселей. Надо все нарисовать на бумаге в виде табличек, чтобы было наглядней. А потом поищу как все, что получится перенести в мой блог.

Поговорила с отцом! Узнала откуда в Понятичи пришли Кисели. Оказывается, что Кисели переселились из Даманова. Первый,т.е. основатель ветви Киселей в Понятичах был Кисель Василий, он то и приехал из Даманова.
Сыновья Василия: Захар, Андрей, Макар, были и дочки. Меня интересует Макар, т.к. это мой прапрадед. У него было четыре сына: Борис, Кузьма, Георгий, Филипп. Борис погиб в Первую Мировую, детей у него вроде бы нет (надо уточнить). В метрике Лотыгольской церкви за 1921 год я нашла, что у Георгия (отец сказал, что его звали дома Юрка) был сын Федор. Но мой отец о нем ничего не слышал, может умер в младенчестве (надо проверить).
В общем, Кузьма отец моей бабки, т.е. мой прадед.
Записала,чтобы не забыть.
Дальше запишу,чтобы не забыть. Девичья фамилия моей прабабки Шилок Степанида Григорьевна. Значит, еще есть одна ветвь, которую надо будет изучать.
Теперь по моему прадеду из Рыбчина узнала его отчество, Филистович Карп Александрович. Мою прабабку,первую жену Карпея звали Александра.
Пока все.

С чего начать дальше?
Сначала, наверное, спрошу у Вас посещающих этот сайт и уже проделавших какую-то работу. может в ваших поисках встречались уже эти фамилии, тогда подскажите, где. А я по-тихонечку буду просматривать всю информацию на сайте(когда будет время).
В общем, нужны Ваши советы. Спасибо.

Добрый день, всем читающим мой блог!
Я совсем новичок здесь, но очень заинтересована своим прошлым. Просто еще не очень понимаю с чего начать и как искать. Пожалуйста, кто уже в этом деле профи, помогите советом (и не только)!!!
Отец мой Филистович Михаил Яковлевич родился в д.Понятичи в 1952 году, его отец Филистович Яков Карпович родился в 1914 году в д.Рыбчино, у него было трое братьев, старший Иван, младшие Николай и Петр. Про своих прадедов я еще уточни у отца, знаю Карп (мой прадед) был женат дважды, это трое сыновей от первого брака, а от второго детей не было. Еще знаю, что Карп воевал в Первую Мировую, как раз стояли под Сморгонью. Это пока линия Филистовичей из Рыбчино.
Теперь Кисели из Понятич. Бабка моя в девичестве Кисель Евгения Кузьминична (род. 19.09.1919 г.-метрику я ее нашла в Лотыгольской церкви за этот год, да и знаю я это). Сестра у нее была незамужняя Кисель Елена Кузьминична. Их родители Кисель Кузьма Макарович и Степанида Григорьевна.
Знаю еще как звали моего прапрадеда Кисель Макар Васильевич.
Вот и все в основном, что я знаю о своих предках. К сожелению не знаю года рождения.