Маркава

Маркава, некалісь цэнтр асобнага дзяржаўнага маёнтка (дзяржавы), тэрытарыяльна ахопліваў землі як у Ашмянскім, так і Вілейскім паветах. У Вілейскім павеце у свой час яго землі ахоплівалі тэрыторыю як на поўдзень ад Вілейкі, так і на поўнач ад яе (пазней адасобілася Губскае стараства). Дакладныя землі яго вызначыць пакуль цяжка. У 1528 годзе з тэрыторыі Маркаўскай дзяржавы (двара) выстаўлялася 27 коней, у складзе харугваў Віленскага павета (ваяводства). Пасля адміністратыўна-судовай рэформы 1566 года, яго тэрыторыя ўвайшла у склад Ашмянскага павета. У 15-16 ст. сама Маркаўская дзяржава дзялілася на некалькі валасцей. Ніжэй справа 1528 года, у якой згадваюцца 2 яе воласці -- Маркаўская і Курэнская. У справе пералічаны некаторыя яе жыхары -- старцы і іншыя прадстаўнікі. З справы вынікае памеры іх дзякла, на карысць Віленскага цівунства. Таксама вынікае, што з даўніх часоў яны давалі "дзякла", якое ішло на карысць Вітаўтавай капліцы ў Вільні.


Крыніца: «М. Довнар-Запольскій. Акты Литовско-Русскаго государства», Том 1. Ст.210-211

 

Спіс баяраў, прыпісаных да Маркаўскага двара (Попіс 1528 года)

 

Маркаўская дзяржава, на мапе " Беларускія землі ў XVI стагоддзі" з "Вялікага гістарычнага атласа Беларусі" т.1.
Ружовенькая ( гл. умоўныя знакі)

 

Наданні ў Маркаўскай воласці (і Краснам сяле) ў часы вялікага князя Казіміра.



Крыніца: "Літоўская Метрыка. Кніга запісаў №3. 1440-1498"

 

Наданні ў Маркаўскай воласці ў часы вялікага князя Казіміра.

Крыніца: "Літоўская Метрыка. Кніга запісаў №3. 1440-1498"

 

Справа 1546 года, аб надзялені двух баяр з Маркаўскай воласці, Васіля і Яна Грынкевічаў Астравухавічаў, двумя грунтамі -- Трапалаўшчынай і Жыінай, якія належалі іх памерламу дзядзьке Алехну Астравухавічу. Грунты былі недзе каля рэчак "Годеи" і "Любосы". Цікава што іх бацька Грінько і дзядзька Алехно, згадваюцца ў попісе войска 1528 года. Цяпер есць геаграфічны арыенцір дзе яны жылі. Трапалава на р. Гадзея, гэта сучасная вёска каля Маркава, у Маладзечанскім раёне
сама справа ніжэй:

Крыніца: Метрыка ВКЛ. Кніга №30

 

Прывілей 1546 года маркаўскаму баярыну Якаву Адзінцэвічу, на 1/4 частку зямлі яго дзядзькі Мацука Паўловіча. Геаграфічна не лакалізоўваецца. У спісе 1528 года сярод баяр ад Маркаўскага двара абодва не згадваюцца, або яшчэ тут не жылі, або выступалі ў іншай



Крыніца: Метрыка ВКЛ. Кніга №30

 

Зенька Зімордзіч - родныя гукі засьценкаў Зімодры і Ходні, ля Куранца

 

Имение Маркава Володковича РС 1850 г.
https://www.familysearch.org/records/images/image-details?creator=Regional Government of Russian Empire&page=3&rmsId=TH-7734-119074-23902-21&imageIndex=1966&singleView=true

 

Інвентар Маркаўскай дзяржавы 1616 года, паводле справы "Пабудова двара Маркаўскага // Библиотека Варшавского университета (Польша). Отдел рукописей. 1616 год. № 336. 41 с." надрукаванай ў перакладзе з польскай ў кнізе "Т А Л У И: история деревни, ее жителей и окрестностей". Аўтар -- В.А. Космач. У інвентары пералічаны м-ка Маркава і сёлы Хатуцічы, Скавародкі, Хадковічы, Засковічы, Вязуце, Кавалі, Грамовічы, Кузюты, Асташковічы, Капусцічы, Барэйкі і Кілбасічы, Талуі, Скарынічы

“Пабудова двара Маркаўскага"​

Уязджаючы ў двор з боку горада, бачым вароты з разьбой. Далей адкрываецца зала пад гонтавым дахам. На ўсходні бок – дзверы добрай цяслярскай работы. Унутры залы – камін. Бачым пяць пакояў. У адным з іх пафарбаваная ў зялёны колер шафа. Каля залы – ганак з рэзанымі балясамі. Ідучы ад ганка з правага боку знаходзіцца падвал (склеп). Ён мае дзверы – простыя, але якія ездзяць пры іх адкрыванні. Потым кухня, перад ёй ганак з дрэннай падлогай. Ідучы далей за кухню, можна ўбачыць простыя дзверы на жалезных завесах, мураваны камін. Комін злеплены з гліны, а памяшканне ўсё белае. Двое вокнаў. Ёсць далей каморка, дзверы на колцах і печ, зробленая з гліны. Побач з кухняй – вялікі дом пад драўляным дахам. Ідучы ад бровара, трапляем у сені з белымі дзвярамі. Уздоўж вокнаў стаіць пяць простых лаў. У іх убіта (яны трымаюцца) на дваццаці металічных штырах. Далей знаходзіцца пякарня. Да яе вядуць дзверы жалезных завесах, печ, шырокія лавы каля вокнаў, дзве паліцы. Кладоўка каля пякарні, таксама з дзвярыма на жалезных завесах. Потым яшчэ адны сені і таксама з дзвярамі на жалезных завесах. Адтуль направа ўваход у дом. Дзверы на жалезных завесах, печ, дзе відаць шэсць зялёных і шэсць бурых радоў кафлі, злеплены з гліны камін, лавы, вялікія вокны. Потым камора, куды вядуць дзверы на жалезных завесах, там печ з простай кафлі і камін, злеплены з гліны. Уздоўж сцяны – двое вокнаў з добра нашклённымі шыбамі. Зноў камора з дзвярамі на жалезных завесах. З гэтай каморы – дзверы ў каморку на жалезных завесах. Падвал (склеп) недалёка ад дома, зрублены з дрэва, абабіты новай драніцай, двое дзвярэй на жалезных завесах, а трэція – на колцах. Дом, аблеплены глінай, пад гонтавым дахам. Перад домам – новы ганак, абіты дошкамі, пакрыты гонтай. Перад уваходам у дом – сені, двое дзвярэй з жалезнымі завесамі, на адных ёсць клямка. У сярэдзіне комін з мураванай печчу. Справа ад сеняў, як ісці ў дом, дзверы на жалезных завесах з клямкай. Далей печ з зялёнай кафляй і мураваным комінам. Пяць зашклёных вокнаў, простая невялікая шафа з чатырма невялікімі дзвярамі на жалезных завесах з трыма зашчэпкамі і адным замком унутраным. У ім ключ. Адсюль ёсць дзверы на завесах у камору, на дзвярах зашчэпка. З каморы іншыя дзверы вядуць у сад – і гэтыя дзверы на жалезных завесах. Насупраць невялікі дом, куды вядуць дзверы на жалезных завесах. У гэтым доме печ з зялёнай кафлі і мураваным комінам. З гэтага дома ёсць уваход у камору з дзвярамі на жалезных завесах і зашчэпкай. У каморы акно, з каморы ёсць дзверы ў сад. Гэтыя дзверы на колцах. Ідучы ад дома, бачым свіран, абабіты драніцай. У ім двое дзвярэй на завесах, замок унутраны адзін. Пры гэтым свіране – кладоўка, зробленыя ў яе дзверы на колцах. Перад свіранам – ганак. Але ганак зараз патрабуе рамонту. Ад свірана ідучы бачым вароты ў фальварак і ў гумно, якое патрабуе таксама рамонту. Каля варот стаіць дом, абабіты драніцай. Уваходзячы ў яго, бачым сені. З левага боку ад сеняў – дзверы на жалезных завесах з клямкай. За дзвярамі стаіць печ, аздобленая кафляй, камін, злеплены з гліны. У памяшканні два акны з выбітымі шыбамі, а трэцяе акно зачыняецца аконіцамі з тканіны, уздоўж сцен стаяць лавы. Далей уваход у кладоўку з дзвярамі на завесах, на дзвярах замок унутраны. З кладоўкі ўваход у камору з дзвярамі на колцах і з зашчэпкай. Насупраць гэтага дома – другі дом. Ля ўваходу ў яго дзверы на завесах. У доме печ, аздобленая кафляй, два акны з аконіцамі з тканіны і на завесах. Далей уваход у камору з дзвярамі на завесах, акно без шыбы і адны аконіцы на завесах. За гэтым домам – невялікая стайня. У стайні – уваход у кладоўку, дзе захоўваецца вупраж. Каля гэтай стайні ёсць невялікі свіран, пакрыты саломай, у яго вядуць дзверы на колцах. Каля стайні ёсць таксама невялікая адрына. Ідучы з двара, бачым сажалку, каля яе – бровар, пакрыты драніцай. На ўваходзе ў бровар – дзверы на колцах. У сярэдзіне – комін, злеплены з гліны. Каля бровара ёсць невялікае памяшканне для сушкі соладу, зробленае з дрэва і пакрытае саломай. Недалёка ад бровара знаходзіцца лазня. На ўваходзе ў лазню – дзверы на колцах і трое сеняў. Уваходзячы ў сені, бачым яшчэ адны дзверы на колцах. Тут жа дзве печы, аздобленыя белай простай кафляй, двое вокнаў без шыбаў. Насупраць лазні пабудаваны белы невялікі дом. На ўваходзе ў яго – дзверы на завесах і з зашчэпкай. У доме дзве печы, аздобленыя простай кафляй, двое вокан без шыбаў, аконіцы на завесах.

Фальварак Маркаўскі ​

Ён знаходзіцца недалёка ад двара Маркаўскага. Агароджаны. Пры ўваходзе – вароты простыя. Дом пакрыты драніцай. Сені, на ўваходзе дзверы на колцах. З гэтых сеняў дзверы на коллцах вядуць у пекарню. У пекарні печ. З пекарні ўваход у кладоўку, дзверы простыя на колцах. Насупраць гэтай пекарні ёсць белы дом. На ўваходзе ў гэты дом – дзверы на колцах. Унутры печ, аздобленая простай кафляй, дзве лавы, двое вокнаў. З гэтага дома ўваход у кладоўку, дзверы на колцах. Недалёка ад дома яшчэ адно памяшканне, пакрытае гонтай, з дзвярамі на завесах.

Кароўнік​

Ён знаходзіцца каля гумна. Нядаўна пабудаваны, пакрыты саломай. Двое варот, зробленых з драніцы. Другі кароўнік у фальварку стары, пакрыты саломай.

Жывёла ў кароўніках​

Кароў дойных – 6, Бычкоў – 3, Ялавіц трохгадовых – 4, Чатырохгадовых ялавіц – 4, Бычкоў трохгадовых – 5, Быкоў трохгадовых – 2,
Старых авечак – 4, Валоў – 9, Пяцігадовых ялавіц – 4, Баран – 1, Быкоў чатырохгадовых – 3, Гусей – 18, Валоў – 6, Курэй – 90, Цялят – 7, Качараў – 20

Начынне ў двары Маркоўскага​

Дваровае начынне паводле дакумента пана Бжастоўскага здадзена ў арэнду Маркоўскаму застаецца ў пана Войскага (?).

Гумно​

Яно вакол агароджанае. Перад уваходам – вароты, зробленыя з дошак. Каля варот – памяшканне для збожжа. У яго вароты з дошак. Недалёка ад току – свіран, пакрыты саломай. На ўваходзе – простыя дзверы на колцах. Каля гэтага свірана – другі свіран. На ўваходзе ў гэты свіран – дзверы на колцах. Каля свірнаў ёсць два куратнікі, накрытыя саломай, дзверы. Каля гэтых куратнікаў – другі ток для малацьбы збожжа, зроблены з дрэва і пакрыты саломай. Двое варот у ток. З боку ад тока адрына для сена, пакрытая саломай. У адрыне двое дзвярэй. Недалёка ад гэтай адрыны – другая адрына, пакрытая саломай, прызначаная для захавання збожжа. У адрыну – двое варот. У гумне стаяць азяроды для сушкі сена. (пералік збожа апускаю)

Агарод​

Першы агарод знаходзіцца на дарозе са двара да гумна з левага боку. Другі агарод па дарозе са двара да гумна з правага боку. У агародзе… (далей тэкст адсутнічае).

Сады​

Адзін сад у двары Маркоўскага даходзіць да сажалкі. У садзе вішні і яблыні. Таксама шмат прышчэпленых дрэў. Другі сад каля гумна Маркоўскага, стары, шмат таксама яблынь і вішань. Трэці сад знаходзіцца па дарозе ад двара да гумна з левага боку. Нядаўна пасаджаныя розныя пладовыя, шмат прышчэпленых. Хмяльнік у садзе адзін, другі на двары, які мала засаджаны.

Дворнае ворыва​

Яно знаходзіцца каля двара адно на тры полі. Кожнае поле маргоў на 120.

Збожжа​

Паводле дадзеных ужо памянёнага цівуна на 1617 г. жыта не было.

Дварныя сенажаці​

Яны знаходзяцца каля дворнага ворыва ў Раманцове. Асабліва над ракой Ушай у розных месцах. На паплавах сена бывае стагоў 50.

Сажалкі, які належаць Двару Маркоўскага​

Адна сажалка паміж мястэчкам і дваром на рацэ Маркове. На гэтай сажалцы млын, зроблены з дрэва. Другая сажалка знаходзіцца ніжэй за першую, завецца ніжняй. На той жа рацэ Маркове, ёсць таксама драўляны млын з адным колам, а другога кола няма. Ад гэтых млынаў ёсць грэбля, насыпаная з зямлі, бярвенне новае.

Сажалкі ў Двары Маркоўскага​

Сажалкі тры старыя
Сажалка адна новая

 

(мястэчка Маркава)​

Будовы Маркоўскай карчмы ​

У гэтай карчме ёсць вялікія сені. Двое навясных варот на колцах. У канцы сеняў па абодвух баках дзве хаты і пекарня. У адной хаце печ, аздобленая простай кафляй, камін, злеплены з гліны. Уздоўж сцен стаяць лавы, ёсць чатыры акны з шыбамі палатнянымі. З хаты – уваход у камору. Тут двое дзвярэй на завесах. Каля гэтай хаты ў канцы сеняў другая хата. На ўваходзе дзверы на завесах, у хаце печ, але няма вокнаў. Насупраць гэтай хаты пекарня. На ўваходзе – дзверы на завесах. У хаце вакол лавы стаіць чорная печ. З пекарні ўваход у кладоўку, на ўваходзе дзверы, устаўленыя ў петлі. У гэтай карчме ёсць мёд, піва, гарэлка, авёс, сена і іншае. Даход дае немалы, асабліва калі каму іншаму аддаць у арэнду

Царква ​

Гэта царква Святой Тройцы, зроблена з круглага дрэва. Новы гонтавы дах. На даху – жалезны крыж, пабелены, з латуневымі зоркамі. Перад царквой – ганак, абабіты дошкамі, з дзвярамі на доўгіх жалезных завесах. На ўваходзе ў царкву – дзверы дубовыя на доўгіх жалезных завесах. У царкве – тры шкляныя акны, абразы паводле царкоўнай традыцыі. Тут жа, у царкве, адзін невялікі завешаны звон. Званіца гэтай царквы пабудавана пад дахам, зробленым з драніцы. Тут два вялікія званы. Начынне гэтай царквы Малая срэбная чаша, падораная папай Юзафам Казлом. Абрус белы вышываны. Міска і малая лыжка, пакрытыя чырвоным чахлом, Евангелле ў драўлянай аправе. Другое Евангелле ў чорнай аксамітнай аправе. На адным баку – пазалочаная сярэбраная дошчачка, на гэтай дошчаццы выбіты крыж. На другім баку ёсць знак, дзе была другая такая дошчачка, якой зараз няма. Трэцяе Евангелле ў чорнай аксамітнай аправе. Зверху Евангелля срэбраная дошчачка, пазалочаная. На ёй выбіты мукі на крыжы. Па вуглах – выявы чатырох евангелістаў, пазалочаныя, сярэбраныя. На другім баку гэтага Евангелля выбіты золатам словы, якія славяць Бога. Ёсць служэбнік, псалтыр, Апостальскія кнігі. Адна кніга старая, папсаваная, іншых кніг старых папсаваных – дзесяць. Кнігі з выявамі святых зашпільваюцца чорным рэмнем. Латуневае кадзіла, драўляны абраз пазалочаны, другі абраз, пазалочаны мастацкай фарбай, трэці абраз, пазалочаны, з выявай Святога Спаса, яшчэ тры пазалочаныя абразы, Харугвы з крыжамі, падсвечнік драўляны на жалезнай падстаўцы, на ёй яшчэ тры бляшаныя малыя падсвечнікі. Невялікая скрынка з бляхі са скарбонкай, скарбонка з накрыўкай. Тут захоўваецца сакрамэнт. Драўляная міска, пакрытая пазалочаным пакостам, жоўтая, жалезны падсвечнік.

Асноўная павіннасць маркоўскіх мяшчан​

Маркоўскія мяшчане павінны штогод плаціць чынш з рынкавых даходаў з кожнага пенёндза 71 /2, з агульных даходаў 21 /2. З іншых даходаў чынш па 40 грошы, за валокі – па 12 грошы, па 3 грошы з пашавых маргоў, па 3 грошы з маргоў сенажатных. З мёдавай і піўной карчмы – з кожнай па 60 грошы. Рамеснікі, пекары і іншыя па 1 грошы. Ад кожнага мясніка – 20 грошы. Павінны даваць падводы для маскоўскага князя і іншых хрысціянскіх паноў. Затое ім плаціць павінны тыя, хто бярэ, за кожную мілю. Бясплатна павінны даваць падводы, калі дзеля патрэб дворных трэба ехаць за 5 міль. Іншыя павіннасці адпрацоўваць не прымушаюць.