1. Уважаемый гость! Если во время регистрации на сайте возникли проблемы, сообщите о них, пожалуйста, сюда: mihail@vilejski-uezd.by Вам обязательно помогут!

История имения Крайского: Крайск, Гриневичи,Черноручье, Юнцевичи,Рагозин, Ходаки и Сушково

Тема в разделе "Ольковичи, Крайск, Юнцевичи, Стайки и окрестности", создана пользователем alkevk, 9 дек 2021.

  1. alkevk

    alkevk Мегапользователь

    Регистрация:
    12 фев 2016
    Сообщения:
    535
    Фото & Видео:
    33
    Альбомы:
    1
    Симпатии:
    446
    Ищу:
    Алькевич, Церех, Лешкевич, Лапицкий,Яновский и др. , д. Стрыя,Гриневичи, Ходаки, Вилейского уезда
    Тема посвящена Истории имения Крайского и выделевшихся в разные годы из него имений:: Крайск, Гриневичи,Черноручье, Юнцевичи,Рагозин, Ходаки и Сушково; и их владельцам.
    Тема только для этой истории

    Первое упоминание Крайска 1523 год

    К 1590 году из имения Крайского уже выделены земли Рагоз герба Шрэнява ( теперешнее Рагозино), имение Юнцевичи Льва Гурина, имение Сушково, имение Двиноса и остальное имение разделено на три части между дочерьми Юрия Войцеховича Носиловского: Щачасная (жена Юрия Андреевича Збаражского), Ядвига (3 раза замужем, второй муж Григорий Остик - от него сын Ян), Марина (жена Миколая Юрьевича Волчка).
    У Юрия Войтеховича Носиловского была также сестра -- Раина, жена Юрия Зеновьевича-Деспота.
    В Пописе войск 1567 :
    1) Кн. Юри Андреевич Збаражский -- Носилова 1 конь, Вязынь 1 коеь, К/Райск 1 конь, Житин 1 конь + имения с " украинской" части.
    2) Ядвига Носиловская ставила отдельно от мужа -- 8 коней и 4 драба, с имений Вязынь, Крайск, Свислочь, Понятичи и еще одного
    3) Миколай Юрьевич Волчек - 14 коней и 7 драбов
    4) Раина Войтеховна Носиловская ставила с Горавца, Бесяд и еще двух имений -- 7 коней и 4 драба
    Ядвига, кстати, с Остиком развелась - да XVI-ом веке - https://www.sb.by/articles/skandaly-v-blagorodnykh-semeystvakh.html - в середине статьи
    Носиловские от Саковичей - название по замку в Носилово - https://dmitrij-kr.livejournal.com/103754.html

    Инвентарь им. Крайск, принадлежащего Ядвиге Насиловской за 1590 г. (указывайте для перехода страницу 399, в книге это будет стр. 373)
    https://www.prlib.ru/item/396814?
    1593 г. 10 июня. Инвентарь местечка и имения Крайск Мин. воев. с данными о русской церкви в сем местечке
    Книга: Акты Виленской археографической комиссии: Том XXXIII. . Страница номер 213

    https://runivers.ru/bookreader/book9577/#page/213/mode/1up
    В первое десятилети XVII-го века выделено имение Ходаки (Яновские)

    Если вы ищите своих предков -католиков из этой местности - вопросы - http://vilejski-uezd.by/threads/prixozhane-olkovichskogo-kostjola.3187/ Ольковичский костел
    Если вы ищите своих предков - православны/униатов из этой местности - http://vilejski-uezd.by/threads/prixozhane-krajsk-sv-nikolaevskaja-cerkov.3191/ Крайская церковь
    По имениям и фольваркам - см. разделы в теме "Ольковичи, Крайск, Юнцевичи, Стайки и окрестности"
    По шляхте - http://vilejski-uezd.by/forums/vladelcy-i-shljaxta-vilejskogo-uezda.92/
     
    #1 alkevk, 9 дек 2021
    Последнее редактирование: 26 окт 2022
    Dia, Михаил, Ната и ещё 1-му нравится это.
  2. дмитрий

    дмитрий Мегапользователь

    Регистрация:
    31 май 2015
    Сообщения:
    337
    Симпатии:
    793
    Суконная мануфактура Каменского в застенке Крайщанка (Имение Рагозин).

    В "Экономических примечаниях к Межевому атласу Минской губернии" 1800 г. застенок Крайщанка (Крайчанка) - это два двора (5 мужчин и 6 женщин), водяная мельница и корчма. Застенок входил в состав обширного владения хорунжего Людвига Каменского (Каминского- так в документе).

    Крайщанка 1800.jpg
    Застенок Крайщанка (Крейщанка) на Плане Генерального межевания. Около 1800 г.

    В начале 20-х годов 19 века сын Людвига - Северин Каменский, пользуясь обилием воды, необходимой для текстильного производства и приводом водяной мельницы для станков, создаёт в Крайщанке суконную мануфактуру. Дело в том, что огромная российская армия остро нуждалась в тканях для обмундирования. (Ещё в 1808 г. вышел циркуляр МВД РИ об увеличении численности суконных производств в Беларуси для нужд армии. Для этого даже выделялись гос. кредиты) Северин решил сыграть на конъюктуре рынка и увеличить прибыльность имения.
    В описании мануфактуры, датируемом 1824 годом, видно, что производились ткани цветов армейского обмундирования.

    Крайчанка 1824 г.jpg
    "Суконные предприятия Гродненщины, Минщины и Виленщины в 1824 г." из книги "Дакументы і матэрыялы па гісторыі Беларусі. т.2 (1772-1903 гг)", Мінск,1940.

    Видимо дело пошло успешно и в описании предприятия 1840 года мануфактуру именуют фабрикой и ставят в один ряд с лучшими зарубежными аналогами.

    Дакументы и материалы по гистор_291.jpg
    Дакументы и материалы по гистор_292.jpg

    Граф Константин Тышкевич, во время экспедиции по Вилии в 1856 г. так описывает эту фабрику:

    «…Крайщанка - это малая речка, на расстоянии полверсты от Каменя впадающая в Вилию с ее левого берега, берущая свое начало пару миль отсюда, около Крайска. Эта речка хоть и небольшая, но приносит много пользы. Это на ней двадцать лет назад были построены суконные мастерские, теперь они являются знаменитой фабрикой панов Каминских. Вода в этой речке приводила в действие первые прядильные станки. Позже, когда были установлены большие станки, для приведения их в действие была привезена паровая машина мощностью в 30 лошадиных сил. Следует отметить, что эта паровая машина была первой машиной подобного рода, действующей в Литве…»

    В " Материалах для географии и статистики России собранными офицерами Ген. штаба. Виленская губерния" 1861 г., есть следующие сведения о предприятии: число рабочих -152; произведено продукции на сумму 69300 рублей.

    В книге "Развитие промышленности в Беларуси (1795-1861 гг.)" Болбас М.Ф., Минск, 1966 , автор публикует таблицу с данными о предприятиях Беларуси в означенный период времени.

    Таблица.jpg
    Фрагмент таблицы

    Из таблицы следует, что фабрика ещё работала в 1866 году. Что случилось потом и почему она закрылась? Точных сведений нет, но есть несколько предположений:

    1) В начале 1860-х годов в Беларуси уже действовало 64 текстильных предприятия. Конкуренция на рынке привела к снижению цен на продукцию и следовательно к уменьшению доходности фабрики. Фабрику закрыл сам хозяин.
    2) Отмена крепостного права 1861 г. На фабрике использовался труд крепостных. Труд наёмных рабочих стоил дороже.. Доходность снизилась, фабрику закрыли.
    3) Возможно сказались репрессии против "лиц польской национальности" после восстания 1863 г.

    На карте Стрельбицкого (1865-1871) фабрика в Крайщанке ещё обозначена.

    1647622.jpg

    Но в " Материалах по истории и географии Дисненского и Вилейского уездов" Сапунов, Друцкий-Любецкий, 1896 г. авторы пишут , что в 1870-х гг. Крайщанку приобрёл граф Тышкевич.
    Сапунов 1.jpg
    Фабрики больше не было, лишь воспоминания о ней. Со временем исчез с карт и сам застенок Крайщанка. На картах 1930-х годов населённый пункт ещё существует, даже отмечена водяная мельница в нём.

    1647623.jpg
    Польская карта 1930-х гг.

    На карте 1987 г. ещё есть какие-то хоз. постройки (сараи), а на современной карте Логойского района на месте Крайщанки ничего нет. Осталась лишь запруда от мельницы на реке.

    n-35-055.jpg
    Фрагмент карты 1987 г.

    Фото-0002.jpg

    Так закончилась история фабрики, которую ставили в один ряд с лучшими зарубежными
    аналогами, да и самого населённого пункта Крайщанка.
     
    #2 дмитрий, 10 дек 2021
    Последнее редактирование: 10 дек 2021
    janka, Mika, Михаил и 4 другим нравится это.
  3. alkevk

    alkevk Мегапользователь

    Регистрация:
    12 фев 2016
    Сообщения:
    535
    Фото & Видео:
    33
    Альбомы:
    1
    Симпатии:
    446
    Ищу:
    Алькевич, Церех, Лешкевич, Лапицкий,Яновский и др. , д. Стрыя,Гриневичи, Ходаки, Вилейского уезда
    На сайте Архіў гісторыка Анішчанкі только фамилии
    НИАБ, фонд 1727, опись 1, дело 17. стр.266-280
    Инвентарь 1775 года имения Крайск Винцента Лобачевского ( и помним, что это может быть не весь Крайск).
    http://www.arhisan.com/istochniki/opisaniya/976-krajsk-inventar-1775-g-v-minskom-voevodstve
    Переписываю, что есть. т.к. есть вероятность. что сайт Анищенки отключат. Указаны дети - не выписывала.
    Крайск, местечко, церковь Св. Миколая, корчма, мельница, 26 дворов, 15 волок, 27 лошадей, 40 волов, 65 коров, 60 свиней, 75 овец, 16 колод пчел
    Фамилии: Булачонок Максим, Голубенко Михаил, Григорий Гордон: сые Федор Антон 16 и дочери Мария 17 и Клара 9; Юрка Гордон, Лука Гуранович, Дмитрий Жукович, Стэфан Злукель, Франц Злукель, Копаченок, Копыль, Корзон, Котел, Крипский, Лешков, Лукаш Макаров, прокоп Макаров, Яска Матушевич, Мосарец, Потапович, Соколовский, Химич, Лукаш Чурский, Мартын Чурский, Семен Якович, Федор Якович, Алесь Якубовский, Антон Якубовский
    Заболотье: корчма, 17 дворов. 17 волок, 23 лошади, 37 волов, 56 коров, 47 овец, 26 колод пчёл
    Фамилии: Алексей Бахар, Йосиф Веремейчик, Леон Гибовский, Лукаш Данилович, Гаврило Дятко, Макар Комоль, Онуфрий Комоль, Адам Крупский, Томаш Крупский, Григорий Куницкий, Лаврен Кушель, Симон Лешко, Лукаш Соболь, Андрей Соболь, Базилий Теханович
    Харки, 11 дворов
    Фамилии: Леон Барановский, Мартын Барановский, Антон Дятлик, Михал Дятлик, Василий Дятлик, Дмитрий Комза, Григорий комоль, Ежи Пацына, Мартын Станкевич, Доминик Статюкевич
    Ходаки 9 дворов, ( лист 294) - часть деревни
    Фамилии: Ян Васильков, Кондратий Давидович, Игнат Крупский, Юрко Лотко, Антон Машан, Алексей Потапович
    Годевцы 5 дворов
    Фамилии: Петр Матушевич, Лотко
    Прудники застенок, 2 двора и корчма
    Фамилии: Андрей и Юрка Матушевич
    фольварок Монякова ?
    Заполье 4 двора
    Фамилии: Давидовичи и Василий Дяткович
    Троянец застенок 7 дворов
    Фамилии: Лаврен Волох, Ян Давидович, Стэфан Канашонок, Леон Лявданский, Петр Пашкевич, Кузьма Пискун
    Деревня (первая часть. вторая часть у монашек базылианок Минского монастыря) 4 двора
    Фамилии: Волохи, Василий Гутор,Денис Дятлик
     
    АлександрТ, janka и Михаил нравится это.
  4. Ingwar841

    Ingwar841 Мегапользователь
    Активный пользователь

    Регистрация:
    9 июн 2015
    Сообщения:
    988
    Симпатии:
    1.887
    Артыкул пра межы маёнтка Крайскага

    Па першае трэба больш дакладна адзначыць першапачатковыя геаграфічныя межы Крайскага маёнтка, і гэта можна зрабіць дзякуючы вытрымкам, якія захаваліся ў двух справах. Адна з іх, “у інвентары часткі маёнтка Крайскага 1590 года” надрукаванага ў 14 томе “Актов, издаваемые Комиссиею, высочайше учрежденною для разбора древних актов в Вильне”, другая – у “Aktykacyі dokumentuRuskiegonaDobraKraysk”, які захоўваецца ў НГАБ у Мінску. Абодва документа датуюцца 2-й паловай 18 стагоддзя (1784 і 1782 гады). Карацей кажучы, гэта “копіі” якія неаднаразова перапісваліся, і таму з цягам часу маглі страціць ці сказіць першапачатковыя назвы. Напрыклад справа, якая захоўваецца ў НГАБ, напісана лацінкай, аднак была перапісана “слова ў слова” з дакумента 1636 года, напісанага на “рускай” мове, які ў сваю чаргу спасылаўся на судзебную справу 1602 года. Больш таго, абедзве ўстаўкі спісаны з аднаго дакумента, які вядома не захаваўся, і хутчэй за ўсё датуецца прыблізна 1590 годам. Абодва, амаль індэнтычны, аднак маюць і свае адрозненні. Каб зразумець аб чым рэч, прывяду тэкст абодвух вытрымак ніжэй.

    Першая – з так званнага інвентара 1590 года, надрукаваннага ў 14 томе ВАК (старонкі 376 – 377)

    «А граница того имения Крайского, то есть, где пущи и лесы и в них ловы всякие и иншые пожитки суть, ведлуг стародавных знаков певных, сполная с Сушковом, почавши от Суток, где речка Ректа у реку Двиносу упала, а от того места речкою Ректою … аж до Белое Завони, а от Белое Завони, идучи пущею аж у ручай, называемый Межуик, а от Межуика у болото, называемое Конюшчево, аж у Стрый-рубеж, а от того Стрый-рубежа идет тым ручаем до новины податного моего, на имя Федора Лепешки, а по другой стороне пущи граница починается от тых же Суток, где речка Ректа упала у реку Двиносу, оттуль униз идучи рекою Двиносою аж до суток реки Велыи, где Двиноса з рекою Велею сходыть, а от устья Велею рекою идучи униз, аж до речки Кобылянки, а там починается пуща спульная Харковская з участниками моими ... Тою рекою Велею униз аж до перевозу Мхового, а от перевозу Мхового униз рекою Велею идучи до Высокого берегу»

    Другая – з копіі справы 1602 года, напісаная лацінкаю (НГАБ, фонд 1769, вопіс 1, справа 13, аркуш 33адв.).

    «Poczawszy od sutok hde Reczka Rekta w Reku Dwinosu upała, a od toho meysca Reczkoiu Rektoju aż do Biełoie Zawoni iduczy Puszczoiu w Ruczay nazywaiemy Meżnik, a od Meżnika w Bołoto nazywaiemoie Koniuszczewo, a od toho Bołota Koniuszczewa, aż Ustryi Rubież, a od toho Stryia Rubieża do nowiny Fiedora Lepieszki, a podruhoy storone Puszczy Hranica poczynaietsia od tych że sutok hde Reczka Recta upała w Reku Dwinozu, a odtul iduczy wniz Rekoiu Dwinozoiu, aż do sutok Reki Willei hde Dwinosa z Rekoiu Willeju schodytsia a odtul toiu willeiu Rekoiu iduczy wniz aż do Reczki Kobylanki, a od tul Rekoiu willeiu wniz aż do Pierewozu mikowoho, a od Pierewozu mikowoho wniz Rekoiu willeju, aż do wysokoho Berehu», пры чым ў справе, якая разглядалася ў 1602 годзе спасылалісь, што гэта адзінае апісанне межаў Крайска, якое на той час знайшлі і адзначаючы што ён выпісаны з “jnwentara odnoho staroho uradownoho w kotorom wsy Hranicy toho jmenia opisany”

    Что адразу кідаецца ў вочы, першае – адсутнасць у другой вытрымцы некаторых частак, якія ёсць у першай, гэта пачатак – “А граница того имения Крайского, то есть, где пущи и лесы и в них ловы всякие и иншые пожитки суть, ведлуг стародавных знаков певных, сполная с Сушковом” і частка пра Харкаўскую пушчу – “а там починается пуща спульная Харковская з участниками моими”. Таксама рознае напісанне некаторых геаграфічных аб’ектаў – Межуик (Meżnik), Стрый-рубеж (Stryi Rubież), Велея/Велыя (Willeiа) і перевоз Мховы (Pierewozmikowy).

    Акрамя таго, ў апісанні межаў, фактычна апісанны толькі тры бакі – поўнач, усход і поўдзень, тыя межы, якія былі прывязаны ў асноўным да “воднай” прасторы, але ўвогуле няма апісання заходняй мяжы. Гэта хутчэй з таго, что гэтыя межы, ў першую чаргу тычыліся вялікіх Крайскіх пушчаў, якія раскідаліся з абодвух бакоў ад Крайска, так званыя – Сушкаўская і Харкаўская пушчы, якія на той час, хутчэй за ўсё, не былі яшчэ абмежаваны капцамі і іншымі памежнымі знакамі. Гэта негледзячы на тое, што на той час, калі складаўся інвентар 1590 года, Крайск ўжо быў падзелен на некалькі частак, аб чым сведчыць напрыклад тыя ж выразы “сполная с Сушковом” і “пуща спульная Харковская з участниками моими”. Дарэчы, згодна са справай 1602 года, вядома і дакладная плошча тагачасных “Крайскіх” лясоў, якая складала агулам 384 валокі, 18 моргаў і 20 прутаў (каля 8215 га ці 82,15 кв. км.). Большая частка прыпадала на Сушкаўскую пушчу (каля 83 адсоткаў) – 319 валок, 3 морга і 10 прутоў, меншая – на Харкаўскую (каля 17 адсоткаў) – 73 валокі, 15 моргаў і 10 прутоў.

    Дарэчы, згодна з даведнікам Гашкевіча, уся крайская воласць у пачатку 20 стагодзя налічвала 28560 дзесяцін ці 31130,4 га. З іх на лес прыпадала 9989 дзесяцін ці каля 35 адсоткаў. Але трэба ўлічыць, што ў той час у Крайскую воласць ўваходзілі Стаецкае, Старынскае, Глубачанскае і Дзвіноскія сельскія грамады, якія ўзніклі на землях, якія ніколі не ўваходзілі ў Крайскі маёнтак, а належалі да іншых (Ілія, Нястанавічы, Гаравец, Глыбочаны). Цалкам ці большай часткай, уваходзілі толькі Грыневіцкая, Рагозінская і Сушкаўская сельскія грамады. Таму можна дакладна меркаваць, што ў 16 стагодзі, большую частку Крайскага маёнтка занямала пушча.

    Але вернімся да саміх межаў. У абодвух вытрымках апісанне мяжы ідзе ў двух напрамках (бакі), і заўсёды пачынаецца з адной кропкі, з “Суток (Sutok)”. Спачатку апісанне ідзе па гадзіннікавай, а затым – у адваротным накірунку. Для зручнасці вынясем асобна ўсе геаграфічныя арыенціры, якія згадваюцца ў абодвух тэкстах. Першы бок – “Сутоки (Sutoki)”, “речка Ректа (Reczka Rekta)”, “Белая Завонь (Biełoiа Zawon)”, “ручей Межуик (Ruczay Meżnik)”, “болото Конюшчево (Bołota Koniuszczewa)”, “ручей Стрый-рубеж (Stryi Rubież)”, “новина Федора Лепешки (nowinа Fiedora Lepieszki)”. Другі бок – “Сутоки (Sutoki)”, “река Двиноса (Reka Dwinosa)”, “ суток реки Велыи, где Двиноса з рекою Велею сходыть (sutok Reki Willei hde Dwinosa z Rekoiu Willeju schodytsia)”, “река Велея/Велыя (Willeiа)”, “речка Кобылянка (Reczkа Kobylankа)”, “Харковская пуща (не указана)”, “перевоз Мховы (Pierewoz mikowy)”, “Высоки берег (wysoki Bereh)”. Усяго атрымліваецца 14 асобных геаграфічных арыенціраў (у спісе, для зручнасці, “Сутоки (Sutoki)” згадана два разы). Разгледзім іх паасобку і ў тым жа парадку як яны ідуць у апісанні мяжы.
     
    Dianis, janka, Денис Х и 2 другим нравится это.
  5. Ingwar841

    Ingwar841 Мегапользователь
    Активный пользователь

    Регистрация:
    9 июн 2015
    Сообщения:
    988
    Симпатии:
    1.887
    Першы бок:
    Сутоки (Sutoki) – гэта месца упадзення рэчкі Рэкты ў раку Дзвіноса, менавіта ад гэтага месца і пачынаецца апісанне межаў Крайскага маёнтка. Але дзе яно знаходзілася, дакладна цяжка вызначыць, паколькі не захавалася сама рэчка Рэкта. Аднак, яно павінна быць вышэй (паўночней) за вёску Дзвіноса, якая згадваецца ў складзе маёнтка Нястанавічы, яшчэ раней, чым быў складзены інвентар 1590 года. Так ці інакш, адсюль далей мяжа ішла супраць плыні па вышэйзгаданный рэчкі Рэкта, г. зн. прыкладна на захад.

    Речка Ректа (Reczka Rekta)
    Цікава сама назва гэтай рачулкі. Згодна даведнікам, сама назва “Рэхта” паходзіць ад слова “рекотать, реготать, рокотать”, г.зн. ракатлівая, шумная рэчка. Назва даволі распаўсюджанная ў былых Магілёўскай, Смаленскай і інш. губерняў. Такім чынам, сама назва гаворыць, што гэтая рэчка верагодна была невялікай, але ракатлівай, таму і стала адным з арыенціраў, па якой правялі ў свій час мяжу. На мой погляд, яна магла ўпадаць у Дзвіносу недзе насупраць месца, дзе калісці стаяў хутар Калыскоўка (на правам беразе ракі Дзвіноса, ля дарогі Леснікі – Ізбішча). На даваенных мапах 20 стагодзя на хутары меўся вадзяны млын (польская мапа), мукамольня (савецкая даваенная мапа). Далей мяжа ішла верагодна па ўсей даўжыні рэчкі, да яе крыніцы, якая выцякала з “Белай Завоні”.

    Белая Завонь (Biełoiа Zawon)
    Па ўсей верагоднасці гэта некае балота. Згодна тым жа дваеднікам слова “завонь” адзначае “рачны заліў са стаялай вадой”. Згодна савецкім даваенным мапам, вакол вёскі Леснікі, было шмат забалочаных месц. І адно з іх, урочышча, насіла назву – “Белае балота”. Але магчыма у апісанні ідзе гаворка і пра іншае месца. Далей мяжа ішла пушчаю да ручая Межнік ці Межанка.

    Ручей Межуик (Ruczay Meżnik)
    Гэты ручай цячэ і сёння, пачынаецца каля вёскі Дзераўно і ўпадае на поўначы ў рэчку Дрозда, якая ў сваю чаргу ўпадае ў раку Вілія. На расійскіх мапах (3-х вёрсткі) гэтая рэчка нават абазначана яка “Межанка”. У 20-я гады 20 стагодзя абапал яе берагоў узніклі вёскі Краснаволле і Межанка. Але дзе гэтая рачулка дакладна пачыналася невядома. Справа ў тым, што яшчэ на старых мапах абазначана і яшчэ адзін прыток, які ішоў з поўдня і пачатак браў у “Канюшчавым балоце”. Прыкладна аб гэтым жа ідзе гаворка у далейшым апісанні мяжы – “а от Межуика у болото, называемое Конюшчево”.
    Ректа, Белая Завонь, Межанка, Конющево Болото .jpg

    Болото Конюшчево (BołotaKoniuszczewa)
    У трохкутнікі паміж вёскамі Дзераўно, Будзенічы і Прагон на старых мапах можна ў бачыць “забалочанае” месца ў лесе, с поўначы да якога прымыкала леснічоўка “Конищево”. Гэты хутар узнік яшчэ ў першай палове 19 стагодзя, на землях якія некалі адносіліся да фальварка Людвінава пана Людвіка Камінскага. Такім чынам гэты населенны пункт атрымаў назву ад самога балота, згаданага яшчэ ў 16 стагодзі. З гэтага балота выцякала дзве рачулік, адна ішла на поўнач (Межнік), а іншая на захад у бок вёскі Стрый – “a od toho Bołota Koniuszczewa, aż Ustryi Rubież”.

    Ручей Стрый-рубеж (Stryi Rubież)
    Па ўсёй верагоднасці на ўвазе мелася безымянная рачулка, якая працякала на поўдзень ад вёскі Стрый. Яна цякла з усходу на захад і ўпадала ў рэчку Крайшчанку. Магчыма і сама вёска Стрый і атрымала ўжо назву ад гэтай рачулкі. Напрыклад на Украіне ёсць рака з такой жа назвай Стрый, даўжынёй 232 км. Такім чынам, хутчэй за ўсё спачатку назву атрымала спачатку рэчка, а пасля і вёска. Цікава, што на левым беразе гэтай рачулкі, насупраць ад вёскі Стрый, тут недзе ў 17 стагодзі ўзнікла шляхецкая аколіца Абрагімаўшчызна. Такім чынам тут праходзіла самая паўдневая мяжа Крайскага маёнтку. Ідзем далей – “а от того Стрый-рубежа идет тым ручаем до новины податного моего, на имя Федора Лепешки”.

    Новина Федора Лепешки (nowinа Fiedora Lepieszki)
    Навіна, гэта значыць “новы” нядаўна выкарчаванны грунт зямлі. А сам Фёдар Лепешка разам з чатырмя сынамі згадваецца ў гэтым жа інвентары 1590 года. Ён жыў у вёсцы без назвы і пазначаны пад дваром №5. Хутчэй за ўсё гаворка ідзе пра вёску Стрый. Справа ў тым, што ў надрукаванным інвентары яўна прапушчана назва самой вёскі. Спачатку ідзе вёска Бубны і нумарацыя ад аднаго да пяці, а пасля нумарацыя “абнуляецца” і пасля пятага двра вёскі Бубны, пачынаецца новы адлік, у які мпералічана ажно 20 двароў. А першая вядомая згадка пра вёску Стрый вядома ўжо з дакумента 1602 года. Такім чынам апісання гэтага накіруку мяжы сканчваецца недзе каля самой вёскі Стрый.
    Стрый Рубеж, Конющево Болото.jpg

    Другі бок:
    Сутоки (Sutoki)

    Пра гэтае месца ўжо было згадана. Адсюль ізноў пачынаееца апісанне мяжы, але ўжо і іншым напрамку.

    Река Двиноса (Reka Dwinosa)
    Ад вышэйзгаданных Суток мяжа ідзе ўніз па плыні ракі Дзвіносы да самай ракі Вілія – “оттуль униз идучи рекою Двиносою аж до суток реки Велыи”. Калі русла ракі Дзвіносы не змянілася, то месца ўпадзення ў Вілію было недзе насупраць вёскі Стахі.

    Река Велея/Велыя (Willeiа)
    Рака Вілія з’яўлялася напэўна самай доўгай і безперапыннай мяжой. Яна мінала сучасныя вёскі – Стахі, Камена, Бакунькі і Сцешыцы і ішла далей, верагодна мінала вёску Кастыкі. Але аб гэтым ніжэй.

    Речка Кобылянка (do Reczkа Kobylankа)
    Кабылянка існуе і зараз, і ўпадае ў Вілію ніжэй вёскі Сцешыцы. Яна згадана па ўсёй верагоднасці з тым, каб пазначыць што адсюль і далей (на захад) ішла ўжо Харкаўская пушча.

    Харковская пуща
    Згадана толькі ў першым ўрыўку (з інвентара 1590 года). Плошча гэтага ляснога масіву занямала каля 1570 га ці каля 15,7 кв. км. А у самой пушчы верагодна і знаходзілася вёска Харкавічы, згаданная ў інвентары 1593 года, і адносілася таксама да маёнтка Крайскага. Цікавы і іншы факт. У справе 1602 года паны Гурынове, уладальнікі маёнтка Юнцавічы – Канстанцін, Ян, Міхал і Геліяш (сыны нябошчыка Льва Гурына) даказвалі што яны таксама мелі права ўступу ў гэтую пушчу, атрыманнае яшчэ ад пана Войцеха Насілоўскага. Наконт гэтага ў іх была спрэчка з кн. Фёдарам Друцкім-Горскім, тагачасным апекуном маёнтка Крайскага.

    Перевоз Мховы (Pierewoz mikowy)
    Пра яго вядома, што ён быў ніжэй за месца ўпадзення рэчкі Кабылянкі ў раку Вілія. Адзіная пераправа якая існавала ў гэтых жа мясцінах яшчэ ў 19 стагодзе была перправа насупраць вёскі Кастыкі. Хутчэй за ўсё гаворка ідзе менавіта пра гэтае месца. Цікава што з адкрытых крыніц вядома што сама вёска Кастыкі згадваецца толькі ў 17 стагодзі (прпраўце калі хто валодае большай інфармацыя). Акрамя таго Кастыкі і вёскі Харкі звязвла прамая дарога.

    Высоки берег (wysoki Bereh)
    Гэта апошні арыенцір, на якім сканчываецца апісання мяжы маёнтка Крайскага ўздоў ракі Вілія. Ён знаходзіўся па плыні ніжэй за ўсіх. Сама назва паказвае верагодна яго геаграфічныя асаблівасці, гэта некій высокі бераг, і хутчэй за ўсё з боку маёнтка Крайскага, г.зн. на левым беразе ракі Вілія. Пад гэта апісанне падыходзіць Альоры (Alory), урочышча насупраць вёскі Сутокі (зараз не існуе). Тым больш, далей ужо павіны былі пачынацаа землі якія адносіліся да маёнтка Старынкі.
    Переправа, Высоки Берег.jpg

    Падагульняючы, цікава што у саміх назвах рэк ёсць спасылкі на старажытнае абмежаванне -- гэта рэчкі Межанка, Стрый Рубеж і нават у сама рэчка Крайшчанка, на якой стаіць Крайск, да і сама назва мястэчка магчыма звязаны з некім абежаваннем
     
    Dianis, janka, Ната и 2 другим нравится это.
  6. alkevk

    alkevk Мегапользователь

    Регистрация:
    12 фев 2016
    Сообщения:
    535
    Фото & Видео:
    33
    Альбомы:
    1
    Симпатии:
    446
    Ищу:
    Алькевич, Церех, Лешкевич, Лапицкий,Яновский и др. , д. Стрыя,Гриневичи, Ходаки, Вилейского уезда
    Трэба на агульную мапу з усёй мяжой
     
  7. Ingwar841

    Ingwar841 Мегапользователь
    Активный пользователь

    Регистрация:
    9 июн 2015
    Сообщения:
    988
    Симпатии:
    1.887
    Вось агульная мапа, каб прыблізна прадстаўляць агульныя межы. Дабавіў тыя населенныя пункты якія згадваюцца ў 16 стагодзі і ў справе 1602 года, і якія адносіліся першапачаткова да маёнтка Крайскага. Але абазначыў толькі тыя, якія дакладна можна лакалізаваць. Акрамя таго, дабавіў фальварак Дзвіноса, які быў вылучаны з маёнтка Крайск да 1523 года. Чырвоным пазначана мяжа Крайскай воласці на пачатак 20 стагодзя, блакітным -- мяжа Крайскага маёнтка ў 16 стагоддзі
    Крайск.jpg
     
    #7 Ingwar841, 31 дек 2021
    Последнее редактирование: 4 янв 2022
    Dianis, janka, Ната и 3 другим нравится это.
  8. alkevk

    alkevk Мегапользователь

    Регистрация:
    12 фев 2016
    Сообщения:
    535
    Фото & Видео:
    33
    Альбомы:
    1
    Симпатии:
    446
    Ищу:
    Алькевич, Церех, Лешкевич, Лапицкий,Яновский и др. , д. Стрыя,Гриневичи, Ходаки, Вилейского уезда
    http://vln.by/node/97 - из истории Крайского имения XVI век, Юнцевич, Нестанович и староства Гаенского
     
    Эла Кулеш, Dianis, janka и ещё 1-му нравится это.
  9. дмитрий

    дмитрий Мегапользователь

    Регистрация:
    31 май 2015
    Сообщения:
    337
    Симпатии:
    793
    alkevk, Михаил, Ната и 2 другим нравится это.
  10. alkevk

    alkevk Мегапользователь

    Регистрация:
    12 фев 2016
    Сообщения:
    535
    Фото & Видео:
    33
    Альбомы:
    1
    Симпатии:
    446
    Ищу:
    Алькевич, Церех, Лешкевич, Лапицкий,Яновский и др. , д. Стрыя,Гриневичи, Ходаки, Вилейского уезда
    Да, известная запись с Литовских Метрик...Там не только по Юнцевичам - и по всему Крайску хватает и по Вязыни( тоже была у Волчеков через брак с Носиловской)